Anoreksja - jadłowstręt psychiczny

Zaburzenie odżywiania - Anoreksja - Jadłowstręt psychiczny 

Anoreksja znana też jako jadłowstręt psychiczny (gr. anorexia nervosa – an – brak, pozbawienie, orexis – apetyt) – jest zaburzeniem odżywiania polegającym na celowej utracie wagi wywołanej i podtrzymywanej przez osobę chorą. Chorzy na anoreksję cierpią na zaburzenie psychiki o podłożu lękowym, powodujące zaburzenie obrazu własnego ciała, a lęk powoduje, że chorej osobie wydaje się iż jest za gruba i zaczyna wyznaczać sobie limit wagi, do której dąży. Na anoreksję chorują głównie kobiety powyżej 25-go roku życia, ale największym zagrożeniem jest ona dla dziewcząt w wieku od 14-18 lat. Anoreksja została po raz pierwszy opisana przez Richarda Mortona w XVII wieku. 

W ano­rek­sji dużą rolę od­gry­wa brak ogól­ne­go cie­pła i mi­ło­ści, gdyż jest to cho­ro­ba sa­mot­no­ści. Jest to problem dotyczący przede wszystkim wysoko cywilizowanych społeczeństw, w których dominuje konsumpcyjny tryb życia. Polska nie jest w tym względzie wyjątkiem, jednak w przeciwieństwie do USA czy Niemców, problem anoreksji mocno się bagatelizuje. Z badań przeprowadzonych na Zachodzie wynika, że 90 % kobiet z powodów lansowanego powszechnie przez media modelu życia, nie akceptuje swojego wyglądu, uważając się za zbyt grube. Jednak podłoża zaburzeń sposobu odżywiania upatrywać należy głównie w rodzinach, w których dominuje nadopiekuńczość czy zbyt rygorystyczne podejście w wychowywaniu dzieci. Sam mechanizm uzależnienia wydaje się być prosty.

Niezrozumienie nastolatka, próba realizacji niespełnionych ambicji rodzica za pośrednictwem dziecka, narzucanie zadań, którym młody człowiek nie potrafi sprostać – tak się zaczyna. Dziecko zaczyna się wewnętrznie buntować, ale jest ambitne, więc spełnia oczekiwania rodzica, chociaż w głębi serca buntuje się ogromnie. Z upływem czasu pozwala sobą coraz bardziej manipulować, aż samo zauważa, że nie jest już w stanie decydować o sobie, swoim życiu i tym, co w życiu może robić. Aby wyrwać się z tego osaczenia przez bliskich zauważa, że to, co mu zostało, to jedynie własne ciało i to ono staje się jedyną rzeczą nad którą zaczyna mieć władzę i chce nad nim zapanować. Jest to próba wewnętrznej manifestacji, że w taki sposób jedynie może decydować o jego dalszym losie i tym, co z nim się stanie. Ale rzeczywistość wtedy zaczyna być okrutna. 

Anoreksję charakteryzuje postępujące bardzo szybko wyniszczenie organizmu, które pozostawia często już nieodwracalne zmiany fizyczne i psychiczne. Na anoreksję choruje od 8 do 13 osób na 100 000 osób rocznie.  Badania wykazały, że jadłowstręt psychiczny występuje częściej u homoseksualistów i biseksualistów. Na podstawie badań bliźniaków i ich rodzin, stwierdzono, że anoreksja może być dziedziczna. Leczenie z anoreksji jest trudne i długotrwałe, a terapii wymaga i ciało, i psychika osoby chorej. 

Anoreksja - jak ją rozpoznać?

Widocznym symptomem anoreksji jest wychudzenie (często maskowane obszernymi ubraniami). Jednak nim do niego dojdzie, chora eliminuje ze swojego jadłospisu coraz to inne produkty. Przesadnie interesuje się jedzeniem: czyta książki kucharskie, liczy kalorie, planuje skład posiłków, dużo mówi o jedzeniu, często gotuje dla rodziny, nie jedząc później tych potraw. Zwykle jada w samotności. Przymuszona do jedzenia znajdzie sposoby, by je wyrzucić. Na uwagi rodziny, że za mało je, reaguje furią. Staje się coraz bardziej drażliwa, odsuwa się od innych. Często jest nadmiernie ruchliwa, intensywnie trenuje w ukryciu. Wraz ze spadkiem wagi ciała zanika u niej miesiączka.

Objawy anoreksji

Można podejrzewać anoreksję, gdy osoba:

• przeżywa silny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością (nawet jeśli ma niedowagę)
• nie chce utrzymać wagi odpowiedniej dla jej wieku i wzrostu 
• nie ma żadnego schorzenia fizycznego czy psychicznego 
• nieprawidłowo ocenia wagę własnego ciała, wymiary i sylwetkę
• lekceważy skutki nagłego spadku wagi
• w okresie dojrzałości płciowej (po okresie pokwitania) cierpi na wtórny brak miesiączki w ciągu co najmniej 3 miesięcy  
• spożywa posiłki w samotności (ze wstydu przed innymi)
• gotuje dla innych tzw. "zdrowe posiłki"
• uprawia intensywne ćwiczenia fizyczne
• kłamie o ilości zjedzonych posiłków
• główny temat rozmów z osobą chorą to jedzenie, kalorie, zawartość tłuszczu w produktach i diety

Wyróżniamy dwa rodzaje anoreksji:

• jadłowstręt psychiczny
• jadłowstręt psychiczny atypowy

Jadłowstręt psychiczny może być objawem klinicznym depresji maskowanej (to jest takiego rodzaju depresji, w którym endogenny zespół depresyjny maskowany jest przez inne objawy).

Wyróżnia się też czasem 

• typ restrykcyjny anoreksji (głodzenie się)
• typ bulimiczny (chora prowokuje wymioty po zbyt obfitych posiłkach)

Typ restrykcyjny

Charakteryzuje się tym, że chory ogranicza przyjmowanie pokarmu do bardzo niewielkich ilości i nieregularnie stosuje środki przeczyszczające.

Typ bulimiczny

Chory na anoreksję, choć zazwyczaj ogranicza ilość przyjmowanego pokarmu, regularnie miewa okresy przejadania się lub prowokowania wymiotów i nadużywania leków przeczyszczających i moczopędnych. Stosowane metody zwykle prowadzą do biochemicznych zaburzeń oraz zakłóceń czynności pewnych układów i narządów, a także są zagrożeniem dla życia. Większość badaczy zauważa iż wśród osób chorych na anoreksję dominują cechy trzech typów osobowości: 

• osobowość obsesyjno-kompulsywna
• osobowość histrioniczna
• osobowości o cechach schizoidalnych

Osobie chorej na anoreksję często towarzyszy nastrój euforii, który wiąże się z satysfakcją kontrolowania potrzeb własnego ciała. Jeżeli anorektyczka umie oprzeć się kuszącym zapachom i apetycznie wyglądającym potrawom, to czuje się moralnie lepsza od innych i jest to dla niej sprawą honoru. Ma to jednak podłoże lękowe, bo gdyby tak odpuściła sobie dietę i rygor z nią związany - to straciłaby kontrolę nad wszystkim. Woli więc stale nie dojadać, bo daje jej to poczucie władzy nad swoim życiem.

Przyczyny anoreksji

Zachorowalność na anoreksję ma podłoże wieloczynnikowe i główną rolę odgrywają tu czynniki osobowościowe, rodzinne, biologiczne i kulturowe. Jest wiele przyczyn tej choroby, ale jedną z głównych przyczyn anoreksji jest między innymi usiłowanie kontrolowania własnego życia, swoich działań i spraw świata. Osoba nie radzi sobie z problemami i wydaje się jej, że jak odmówi sobie jedzenia, to władzę nad światem zdobędzie... Jeżeli popełni jakiś błąd lub jej się coś nie uda, to natychmiast karze się ograniczeniem jedzenia, lub odmawianie sobie posiłków w ogóle oraz dążenie do śmierci. Przyczyną może być też nieświadomy lęk przed identyfikacją z własną płcią, konflikt z własną płcią i seksualnościa. 

Drugą przyczyną choroby może być usilna potrzeba dążenia do wyobrażanego sobie ideału, utrzymywanie wewnętrznej czystości czy też chęć bycia perfekcyjną w każdym calu. Młode dziewczyny zaczynają wzorować się na chudych modelkach i chcąc uzyskać podobny wygląd - zaczynają się głodzić. Rezygnują ze spożywania chleba, ziemniaków, mięsa, kasz i tak drastycznie zmniejszają ilość spożywanych posiłków, że prowadzi to do spadku wagi ciała bardzo często nawet o 15%. Jeżeli osoba choruje na anoreksję typu bulimicznego, to zachowanie takiej osoby będzie zdecydowanie inne. Anoreksja często w tym przypadku przeplata się lub też całkowicie przekształca się w żarłoczność (bulimię), gdzie często występują takie czynności jak: 

• prowokowanie wymiotów
• zażywanie dużych ilości środków przeczyszczających i moczopędnych
• wyczerpujące ćwiczenia fizyczne

W obecnych czasach rozpoznaje się tak zwany "niezidentyfikowany typ anoreksji", której winne są media głoszące i gloryfikujące nienaturalne postrzeganie ludzkiego ciała i zaniżające samoocenę młodzieży. Ofiarami tego tak zwanego "kultu chudego ciała" są najczęściej dziewczęta i chłopcy w wieku 11–20 lat. Chorzy nie widzą swojego wychudzenia, gdy stoją przed lustrem wydaje im się, że ciągle są za grubi. Przyczyny:

• niska samoocena, poczucie beznadziejności i brak wiary w siebie
• niezadowolenie ze swojej figury
• zaburzone postrzeganie obrazu własnego ciała
• lęk przed dorosłością i dojrzewaniem

Powyższe kryteria nie występują zawsze i w każdym przypadku. Niezwykle częstą postacią jest anoreksja kulturowa – spowodowana próbami sprostania nierealistycznym wzorcom wyglądu – wyidealizowanemu modelowi kobiecości. Zaobserwowano też nietypowe zjawisko polegające na braku osłabienia odporności pomimo znacznego wyniszczenia fizycznego pacjentek, tzn. osoby te nie chorują na typowe choroby zakaźne obserwowane w wyniszczeniu fizycznym wynikłym z typowego niedożywienia spowodowanego niedostępnością pożywienia. Oznaczać to może nadaktywność układu odpornościowego, którego komórki mogą uszkadzać ośrodki w mózgu odpowiedzialne za łaknienie.

Zmiany fizyczne i psychiczne u osób cierpiących na anoreksję 

Choroba ta powoduje dramatyczne niedobory niezbędnych do życia substancji odżywczych, a w konsekwencji postępujące zaburzenia czynności wszystkich narządów i układów. Wskutek chudnięcia młoda osoba traci prawie całą izolującą warstwę tkanki tłuszczowej i staje się nadwrażliwa na niskie i wysokie temperatury. Ma zwolnione tętno i obniżone ciśnienie tętnicze krwi, wolniejszą perystaltykę jelit i zaparcia. Głodzenie się prowadzi do anemii (niedobór czerwonych ciałek krwi) oraz hipoglikemii (niski poziom cukru we krwi), która jest skutkiem ubytków glikogenu i zapasów tłuszczu w organizmie. Anoreksja powoduje też:

• wyniszczenie organizmu, trudności z koncentracją
• zahamowanie wzrostu i rozwoju płciowego (m.in. nie rozwijają się piersi)
• zaniki mózgowe (ujawnia je np. tomografia komputerowa)
• zaburzenia pracy nerek (na skutek odwodnienia) 
• niedobory potasu (mogą wywołać groźne zaburzenia w rytmie pracy serca)
• zanik miesiączki – jeśli trwa dłużej niż pół roku, niedobór estrogenów powoduje obniżenie gęstości kości, prowadząc do osteoporozy)
• nadmierne owłosienie, wiąże się z ryzykiem torbieli jajników i bezpłodnością
• niedożywienie jest przyczyną znacznego obniżenia odporności, co sprawia, że anorektyczki umierają czasem z powodu błahych infekcji
• bradykardia, niskie ciśnienie krwi, niedokrwistość (anemia)
• wzdęcia, zaparcia, brak łaknienia (albo napady żarłoczności)
• obrzęki dłoni i stóp, sucha, łuszcząca się skóra
• meszek na twarzy i ciele (lanugo), znaczna utrata włosów
• zimne dłonie, nadmierne pocenie się stóp
• drażliwość, dezorientacja, zakłopotanie
• nastroje depresyjne (poczucie beznadziejności, niska samoocena)
• izolowanie się od otoczenia, bezsenność
• zachowania obsesyjno-kompulsywne, zwłaszcza w odniesieniu do jedzenia
• krótki oddech, omdlenia, częste bóle głowy, zawroty głowy
• podkrążone oczy, bladość skóry
• zmiany endokrynologiczne w AN
• obniżenie stężenia gonadotropin i estrogenów
• wzrost stężenia CRH i kortyzolu
• podwyższenie stężenia hormonu wzrostu
• zmniejszeni stężenia T3 i osłabienie odpowiedzi TSH na TRH
• obniżenie aktywności układu 5-HT

Zachowania się anorektyków

• unikanie "tuczącego" pożywienia
• ocenianie siebie jako osoby otyłej oraz pojawienie się lęku przed przytyciem
• zaburzenia endokrynne manifestujące się u kobiet zanikiem miesiączki a u mężczyzn utratą zainteresowań seksualnych i potencji
• zaburzenie nie spełnia kryteriów rozpoznania bulimii psychicznej

Jeśli do szpitala trafia kobieta ważąca mniej niż 45 kg, to prawdopodobnie cierpi ona na anoreksję. Jednak zdiagnozowanie tej choroby jest bardzo trudne. Osoby z zaburzeniami typu psychotycznego mogą być przekonane, że ich żywność jest zatruta, odmawiać jedzenia i znacznie chudnąć. Unikanie jedzenia może być także skutkiem depresji, ponieważ chory nie jest w stanie skoncentrować się na tej czynności. Odmawianie przyjmowania pokarmów może być także spowodowane chorobami nowotworowymi lub innymi. Dlatego, aby z całkowitą pewnością stwierdzić, że przyczyną utraty wagi jest anoreksja, trzeba mieć pewność, że pacjent nie cierpi na żadną inną chorobę psychiczną ani somatyczną dającą objawowo utratę masy ciała.

Leczenie z anoreksji

Najbardziej zalecanym leczeniem z anoreksji jest poddanie się psychoterapii. Bywa jednak, że w sytuacjach znacznego pogorszenia się samopoczucia związanego ze spadkiem wagi, wymagane jest leczenie szpitalne. W ostrych stanach somatycznych najbardziej odpowiednie są oddziały internistyczne lub OIOM'y, w innych przypadkach - oddziały psychiatryczne. Rozpoczynanie odżywiania po okresie głodzenia, zwiększanie podawanych pokarmów u osób niedożywionych, nawet podanie dożylne glukozy, może wywołać tzw. zespół refeeding (w Polsce czasem mówimy o nim „szok pokarmowy”). Powodzenie leczenia z anoreksji zależy w dużej mierze od chęci chorej osoby, choć ona sama rzadko zgłasza się na leczenie. To raczej bliscy przyprowadzają siłą chorą osobę, bo lękają się o jej życie. Bardzo ważne jest więc wczesne podjęcie terapii, bo wtedy jest szansa na całkowity powrót do zdrowia. Łatwiejsze do wyleczenia są też dziewczyny młodsze, bo można wpłynąć na ich osobowość. Rokowania są znacznie gorsze, gdy anoreksja występuje po 18-tym roku życia. Najważniejsze jest intensywne odkarmienie pacjentki, często robi się to sztucznie. Poprawa stanu odżywienia jest bowiem warunkiem powodzenia leczenia. 

Ostre niedobory elektrolitów wewnątrzkomórkowych i witamin mogą spowodować wystąpienie ciężkich zaburzeń metabolicznych i śmierć pacjenta nawet w ciągu kilku godzin. Dlatego konieczne jest dokładne monitorowanie metaboliczne i wyrównanie tych niedoborów. W przypadkach krańcowego wyniszczenia część chorych nie może jeść więcej, nawet jeśli chcą, gdyż ich przewód pokarmowy nie toleruje większych dawek pokarmu. Wtedy lepiej jest stopniowo zwiększać ich żywienie drogą dożylną, uwzględniając reakcję organizmu raz powoli rozszerzać dietę doustną. Niedobór cynku powoduje spadek apetytu, który może wystąpić również w jadłowstręcie psychicznym i zaburzeniach odżywiania. Zastosowanie cynku w leczeniu anoreksji jest bardzo ważne. Przeprowadzone badania kliniczne wykazały, że cynk poprawiał przybór masy ciała w anoreksji. Randomizowane, kontrolowane badania z podwójnie ślepą próbą przeprowadzone w 1994 wykazały, że przyjmowanie cynku (w ilości 14 mg na dzień) podwaja tempo przybierania masy ciała w leczeniu anoreksji. Niedobór innych substancji odżywczych, takich jak tyrozyna, tryptofan (prekursory neurotransmiterów, odpowiednio: noradrenaliny i serotoniny), a także witaminy B1 (tiaminy) może także wpływać na powstanie błędnego koła, w którym niedobory pokarmowe przyczyniają się do powstania niedożywienia.

Anoreksja to choroba psychosomatyczna, leczyć więc trzeba ciało i psychikę. Potrzebna jest psychoterapia indywidualna i grupowa. Powinna w niej uczestniczyć cała rodzina pacjentki, ponieważ w chorobę uwikłani są wszyscy domownicy. Leczenie anoreksji trwa długo. Miesiączka wraca nieraz po kilku latach od osiągnięcia docelowej wagi. Bardzo silne jest też uzależnienie psychiczne. Niestety, w procesie zdrowienia zdarzają się załamania i pracę trzeba rozpoczynać od nowa.

Anoreksja w Polsce

W Polsce anoreksja wzbudza raczej sensację, niż chęć poznania jej przyczyn. Świadomość społeczna chorób odżywiania jest znikoma. Słyszy się, że choroba istnieje, jakie są jej skutki zewnętrzne, ale nie ma się już zielonego pojęcia, jakie jest jej podłoże. A śmiertelność osób leczonych na anoreksję szacuje się na, około 20-30 proc., co czyni tę jednostkę chorobową niechlubnym liderem klasyfikacji wszystkich chorób psychicznych. Oprócz państwowych szpitali i klinik psychiatrycznych, praktycznie nie ma profesjonalnych placówek oferujących pomoc dla osób chorych na anoreksję i bulimię. Leczy się najczęściej farmakologiczne, wyciszając i tłumiąc napięcie psychiczne, pochopnie wypisując pacjenta ze szpitala. Nie ma również rozwiązań systemowych i zaburzenia odżywiania traktowane są najczęściej jako pospolite choroby psychiczne. Co prawda niektóre z prywatnych ośrodków mają podpisane kontrakty z NFZ, jednak te leczą głównie alkoholików, koncentrując się na podtrzymaniu życia pacjenta. Efekt jest taki, że zanim osoba stanie się stereotypowym zjadaczem przysłowiowych dwóch liści sałaty, najpierw długo zmaga się z wewnętrznymi trudnościami, które sprawiają, że proces terapeutyczny bywa już po prostu nieskuteczny.

W Polsce chorzy na anoreksję nie mają się gdzie leczyć!  

Jedyny ratunek dla chorych to kuracja w prywatnych ośrodkach.

Jed­nym ze świa­te­łek jest Fun­da­cja Świa­tło dla Życia, która w swoim ośrod­ku Alira w Praż­mo­wie nie­sie pomoc oso­bom cier­pią­cym na za­bu­rze­nia od­ży­wia­nia. Ewa Ga­lus-Ra­czyń­ska, jedna z za­ło­ży­cie­lek fun­da­cji, opo­wia­da, że pla­ców­ka mie­ści się w par­te­ro­wym bu­dyn­ku o po­wierzch­ni 370 mkw, po­ło­żo­nym na po­ro­śnię­tej brzo­za­mi dział­ce, 35 ki­lo­me­trów od cen­trum War­sza­wy. Ide­al­ne miej­sce na czas waż­nych prze­mian w życiu.

Ośrodek Alira

- Po­mysł otwar­cia ośrod­ka zro­dził się w chwi­li, kiedy za­czął do­cho­dzić do mojej świa­do­mo­ści fakt, że w Pol­sce cho­rzy na ano­rek­sję nie mają się gdzie le­czyć, że trak­to­wa­ni są go­rzej niż inni pa­cjen­ci. Dzie­le­ni są na tych, któ­rym się po­ma­ga i tych, któ­rym od­ma­wia się po­mo­cy (do­ro­śli ano­rek­ty­cy). Do tej pory nie mogę zro­zu­mieć, skąd wziął się taki po­dział i czemu on służy. Nasz ośro­dek jest młody. Dzia­ła­my od wrze­śnia ubie­głe­go roku. Za po­śred­nic­twem fun­da­cji pró­bu­je­my zbie­rać fun­du­sze na do­fi­nan­so­wa­nie te­ra­pii dla osób mniej za­moż­nych, bo tacy głów­nie się zgła­sza­ją do fun­da­cji – opo­wia­da. Alira ma za sobą do­pie­ro jeden tur­nus ośmio­ty­go­dnio­wy. Le­cze­nie w nim jest dro­gie i na razie po­ma­ga się pa­cjen­tom, któ­rych stać na le­cze­nie. Wśród osób zgła­sza­ją­cych się do ośrod­ka są na­sto­lat­ki, ale i do­ro­śli. Głów­nie dziew­czę­ta i ko­bie­ty, naj­czę­ściej z ano­rek­sją kla­sycz­ną, czę­sto wy­chu­dzo­ne. Po­mo­cy szu­ka­ją rów­nież chłop­cy i męż­czyź­ni. Aby te­ra­pia była sku­tecz­na, po­win­na być do­sto­so­wa­na do pol­skich re­aliów. Wa­run­kiem przy­ję­cia do ośrod­ka jest chęć pod­ję­cia te­ra­pii oraz współ­pra­ca ze spe­cja­li­sta­mi. Przed roz­po­czę­ciem te­ra­pii nie­zbęd­na jest roz­mo­wa kwa­li­fi­ka­cyj­na z le­ka­rzem spe­cja­li­stą. Pro­gram te­ra­peu­tycz­ny obej­mu­je psy­cho­te­ra­pię in­dy­wi­du­al­ną, gru­po­wą oraz te­ra­pię za­ję­cio­wą i edu­ka­cyj­ną. Pen­sjo­na­riu­sze po­zo­sta­ją pod opie­ką le­ka­rzy in­ter­ni­stów, psy­chia­trów, te­ra­peu­tów oraz fa­chow­ców w dzie­dzi­nie ży­wie­nia. Pla­ców­ka za­pew­nia ca­ło­do­bo­wą opie­kę pie­lę­gniar­ską. Oso­bom uczą­cym się ofe­ru­je­my pomoc w kon­ty­nu­acji nauki w try­bie in­dy­wi­du­al­nym, a dla bli­skich, w po­sta­ci te­ra­pii ro­dzin­nej – wy­li­cza za­le­ty Ga­lus-Ra­czyń­ska.

Zapraszamy również na terapię oddechem - rebirthing - która uwalnia od traum, problemów emocjonalnych, stresów i nerwic.

http://rebirthing-joga-oddechowa.blogspot.com/p/warsztaty.html

Gdzie szukać pomocy?

Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

Centralny Szpital Kliniczny UM w Łodzi

Ośrodek terapeutyczny Alira
Ławki, ul. Zielonych Sosen 4
05-505 Prażmów

Poradnie pschologiczno-pedagogiczne w całym kraju

Indywidualne terapie oddechowe:

http://rebirthing-joga-oddechowa.blogspot.com

Niepokojące statystyki

Szacuje się, że na anoreksję choruje 1–2 proc. młodzieży między 12-tym i 14-tym oraz 17-tym i 25-tym rokiem życia. Stopień śmiertelności w przypadku tych chorych (na skutek powikłań zdrowotnych lub samobójstw) wynosi około 20 %. Zaburzenia odżywiania w głównej mierze dotyczą dziewcząt i młodych kobiet (około 90/95 % przypadków). Niższą zachorowalność u chłopców tłumaczy się mniejszym stresem związanym z dojrzewaniem płciowym oraz słabszą podatnością na presję otoczenia.

Wszystkich zainteresowanych leczeniem naturalnym metodami Ajurwedy 

Zapraszamy na warsztaty:

http://ajurweda.blogspot.com/p/warsztaty.html

© Wszelkie prawa do publikacji zastrzeżone przez: ajurweda.blogspot.com